Jaarlijks wordt door Wageningen Economic Research (WEcr) een breed overzicht van ontwikkelingen in de Nederlandse agrosector, de visserijsector, de natuur en op het gebied van voedsel gepubliceerd. Er wordt ingegaan op onder meer economische indicatoren, de ketenstructuur, inkomensontwikkelingen, het natuurbeleid en de biodiversiteit, de verkoop en consumptie van voeding, innovatie en de milieu-impact van landbouwproductie. In dit bericht wordt ingezoomd op het onderwerp gewasbeschermingsmiddelen.
Daling afzet gewasbeschermingsmiddelen
De totale afzet van chemische gewasbeschermingsmiddelen lag vanaf 2011 rond de 10 miljoen kilogram werkzame stof en daalt vanaf 2020 tot onder de 9 miljoen kilo werkzame stof in 2022. Met name de afzet van fungiciden is gedaald van 4,0 mln. kg werkzame stof in 2020 naar 2,9 mln. kg werkzame stof in 2022. Voor de insecten- en mijtenbestrijding lag de afzet in 2022 19% hoger dan in 2011. De afzet van herbiciden is in 2022 nagenoeg hetzelfde als in 2010, in de tussenliggende periode steeg wel het verbruik, maar daalde ook vanaf 2018 van 3 mln. kg werkzame stof naar ongeveer 2,7 mln. kg werkzame stof per jaar in 2022. De afzet van gewasbeschermingsmiddelen daalt doordat middelen met meer risico’s voor de mens en op emissie naar de natuur niet meer verlengd worden in de herregistratie. Het grootste gebruik van gewasbeschermingsmiddelen vindt plaats in de aardappelteelt (44%). Helma Verberkt, directeur Artemis: “Het door ontwikkelen en implementeren van de Milieu Indicator Gewasbescherming (MIG) is van belang in 2025 om een reëler beeld te krijgen van de milieu-impact van gewasbeschermingsmiddelen”.
Meer inzet op verbetering waterkwaliteit noodzakelijk
Om het milieu te beschermen tegen nadelige effecten van chemische gewasbeschermingsmiddelen moet het oppervlakte water voldoen aan de normen voor waterkwaliteit zoals vastgelegd in de Kaderrichtlijn Water (KRW). Bij de norm voor chronische blootstelling van waterorganismen, wordt getoetst aan de jaargemiddelde concentratie van een gewasbeschermingsmiddel in het oppervlaktewater (de JG-MKN). Bij de norm voor acute blootstelling, wordt getoetst aan de maximum gemeten concentratie in een jaar (de MAC-MKN). Voor de KRW moet aan beide normen worden voldaan. Het aantal overschrijdingen van de norm voor chronische blootstelling is sinds de referentieperiode 2011-2013 met 43% afgenomen in 2022, het aantal metingen waarbij de norm voor acute blootstelling wordt overschreden is met 58% afgenomen. De doelen voor 2018 zijn behaald. Het aantal overschrijdingen lag in de periode 2019-2022 echter nog ruim boven het einddoel van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst (90% minder normoverschrijdingen in 2021-2023 ten opzichte van 2011-2013). Omdat de afname van het aantal normoverschrijdingen sinds 2018 afvlakt, is een aanzienlijke inspanning nodig om het einddoel van de nota te halen. Voor 2022 lijkt de trend weer licht dalend te zijn. Op meetlocaties bij boomkwekerijen, bloembollen, fruitteelt en glastuinbouw worden de meeste normoverschrijdingen aangetroffen.
Nieuw toelatingstraject voor biologische middelen nodig voor doorbraken
Groene gewasbeschermingsmiddelen (laag risico-middelen en middelen van natuurlijke oorsprong) komen maar mondjesmaat op de markt door langdurige trajecten om de stoffen te beoordelen. Het Ctgb heeft 1 januari 2024 een verduurzamingsloket geopend om aanvragen van gewasbeschermingsmiddelen die bijdragen aan een duurzame land- en tuinbouw met voorrang in behandeling te nemen. “Dit is een goed initiatief. Als wij echter doorbraken willen bereiken is ook een verduurzamingsloket voor stoffen noodzakelijk binnen het 2-traps-toelatingssysteem in Europa. Nog passender is een aangepast toelatingstraject voor biologische middelen zodat deze sneller beschikbaar komen voor tuinders, zorgen voor een betere waterkwaliteit en gezonde producten zonder residu. Een mooi streven om hier een basis voor te leggen in 2025” aldus Helma Verberkt, directeur Artemis.